Επικίνδυνη σχέση επιστήμης - εξουσίας

Από τις περιπέτειες της Υπατίας και του Γαλιλαίου, στη σύγχρονη χειραγώγηση της έρευνας από την κερδοσκοπία

Του Πετρου Παπακωνσταντινου

Εδώ και αρκετές εβδομάδες παίζεται σε κινηματογραφικές αίθουσες η ταινία του Αλεχάνδρο Αμενάμπαρ «Αγορά», με κεντρική ηρωίδα την Ελληνίδα μαθηματικό και αστρονόμο Υπατία, που έζησε στην Αλεξάνδρεια τον 4ο μ.Χ. αιώνα, ενώ η πτώση της εκχριστιανισμένης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας βρισκόταν προ των πυλών. Προσπαθώντας να συγκρατήσει τις φυγόκεντρες τάσεις, ο Θεοδόσιος Α΄ ο Μέγας κατάργησε το Διάταγμα των Μεδιολάνων περί ανεξιθρησκείας, το οποίο είχε θεσπίσει ο Μέγας Κωνσταντίνος, γεγονός που πυροδότησε διωγμούς παγανιστών και εμφύλιες συγκρούσεις μεγάλης κλίμακας στην κοσμοπολίτικη και αισθησιακή Αλεξάνδρεια, τόπο συνύπαρξης Ελλήνων, Ιουδαίων, Χριστιανών και ειδωλολατρών.

Προπομπός διώξεων

Το τραγικό τέλος της Υπατίας -διαμελίστηκε και κάηκε ζωντανή ως «μάγισσα» από Χριστιανούς ζηλωτές- αποτέλεσε προπομπό των μεσαιωνικών διώξεων επιστημόνων από την Ιερά Εξέταση. Κατά τον Αμενάμπαρ, η υπόθεση δεν έχει μόνο ιστορικό ενδιαφέρον. Παραπέμποντας στις σκοταδιστικές αντιδράσεις της «βαθιάς, χριστιανικής Αμερικής» εναντίον της διδασκαλίας του Δαρβίνου, ο Χιλιανός σκηνοθέτης εκτιμά, όπως δήλωσε μετά την προβολή της ταινίας του στο Φεστιβάλ των Καννών, ότι «αυτή τη στιγμή οι ΗΠΑ βρίσκονται στην ίδια θέση με τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, εν μέσω μιας πρωτοφανούς κρίσης, κοινωνικής και οικονομικής. Είναι η ώρα για αλλαγή… και θέλω να πιστεύω ότι δεν θα μπούμε και πάλι σε μια περίοδο αντίστοιχη του Μεσαίωνα».

Με την Υπατία ξεκινάει και μια συναρπαστική αλυσίδα βιογραφιών διακεκριμένων επιστημόνων, που φτάνει στον εικοστό αιώνα για να κλείσει με έναν άλλον Ελληνα, τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή, έχοντας περάσει από μορφές όπως ο Γαλιλαίος, ο Λάιμπνιτς, ο Οϊλερ, ο Κοσί και ο Φουριέ. Το σχετικό βιβλίο, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Παπαζήση, τιτλοφορείται «Μαθηματικά και Εξουσία» και συγγραφέας του είναι η αναπληρώτρια καθηγήτρια του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, Χριστίνα Φίλη.

Ο τίτλος ασφαλώς θα ξενίσει πολλούς, καθώς τα Μαθηματικά αξιώνουν να αντιμετωπίζονται ως η καθαρή αλήθεια, υπεράνω εφήμερων συμφερόντων και παθών, η Εσπεράντο του Σύμπαντος, το μόνο βέβαιο εισιτήριο προς μια μορφή αθανασίας: Τα πλούτη μένουν πίσω μας, η δόξα ξεχνιέται, ένα έργο τέχνης κάποτε θα φθαρεί, ακόμη και ένας νόμος της Φυσικής κάποια μέρα θα αναθεωρηθεί, ενώ τα θεωρήματα του Πυθαγόρα ή του Χίλμπερτ θα βρίσκονται εκεί στους αιώνες των αιώνων. Ακριβώς αυτή τη ναρκισσιστική άποψη των μαθηματικών (και γενικά των θετικών επιστημόνων, θα λέγαμε) για τον εαυτό τους, έρχεται να αμφισβητήσει το βιβλίο της Χριστίνας Φίλη, όπως γράφει στον πρόλογό του ο Απόστολος Δοξιάδης. Η σχέση μεταξύ θετικών επιστημών και εξουσίας ήταν ανέκαθεν περισσότερο περίπλοκη απ' όσο προδιαθέτει το στερεότυπο που αντιπαραβάλλει τον «αγνό» κόσμο των επιστημόνων με τον «βρώμικο» των πολιτικών. Αίφνης, ο Πλάτωνας προέβλεπε ότι οι γραφειοκράτες -υπάλληλοι της ιδανικής Πολιτείας του θα επιλέγονταν με εξετάσεις στα Μαθηματικά- μια ιδέα, την οποία μοιραζόταν ο Κομφούκιος και εν μέρει υλοποίησαν οι Κινέζοι, με τις κρατικές εξετάσεις για την επιλογή των μανδαρίνων.

Ετσι, πλάι στους επιστήμονες - μάρτυρες, όπως ο Τζιορντάνο Μπρούνο, που κάηκε στην πυρά, αναδεικνύονται οι επιστήμονες -έμμισθοι σύμβουλοι των εστεμμένων, όπως ο Λάιμπνιτς ή όπως ο πρωτοπόρος της κρυπτογράφησης, Φρανσουά Βιέτ, οι επιστήμονες -κρατικοί αξιωματούχοι και επίδοξοι αναμορφωτές, όπως ο μέγας Ισαάκ Νεύτων, ακόμη και οι επιστήμονες -υπηρέτες του ιδεολογικού φανατισμού και των φυλετικών πογκρόμ, όπως οι εμπνευστές της «Φυσικής και των Μαθηματικών των Αρίων» στη χιτλερική Γερμανία.

Καταδίκη σε θάνατο

Η σχέση μεταξύ επιστήμης και εξουσίας -κατά κύριο λόγο της θρησκευτικής εξουσίας, της Εκκλησίας- είναι το αντικείμενο του βιβλίου «Από την πυρά στον άμβωνα», που υπογράφεται από τον ομότιμο καθηγητή Φιλοσοφίας Ευτύχη Μπιτσάκη (εκδόσεις Τόπος). Ο συγγραφέας υπενθυμίζει γνωστές και λιγότερο γνωστές περιπέτειες σπουδαίων επιστημόνων, όπως η καταδίκη σε θάνατο του θεμελιωτή της ανατομίας Αντρέ Βερσάλιους, το δριμύ κατηγορώ του Καλβίνου εναντίον του γιατρού και θεολόγου Μισέλ Σερβέ (θανατώθηκε κι αυτός στην πυρά) και η ενοχοποίηση και αυτού του Νεύτωνα για υλισμό από τον επίσκοπο Μπέρκλεϊ.

Ωστόσο, το κέντρο βάρους του βιβλίου πέφτει στη μετάβαση «από την πυρά στον άμβωνα», καθώς η σύγχρονη Εκκλησία και πολύ περισσότερο οι εγκόσμιες εξουσίες της πολιτικής και του χρήματος, στρέφονται από τη δίωξη στην οικειοποίηση της Επιστήμης. Ο Πάπας Ιωάννης - Παύλος Β΄ υποκλίθηκε ενώπιον της θεωρίας της σύγχρονης Κοσμολογίας περί «Μεγάλης Εκρηξης», ερμηνεύοντάς την ως επιστημονική συνηγορία στον βιβλικό μύθο της Δημιουργίας, ενώ οι Μπιλ Κλίντον και Τόνι Μπλερ χαιρέτισαν την αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου DNA ως «μετάφραση του χειρόγραφου του Θεού».

Ο παλιός αφορισμός του φιλοσόφου κατά τον οποίο «αν οι κυρίαρχοι βλάπτονταν από τα γεωμετρικά αξιώματα δεν θα είχαν πρόβλημα να τα καταργήσουν» συνεχίζει να επιβεβαιώνεται στον 21ο αιώνα. Ως κατ' εξοχήν κοινωνική δραστηριότητα, που απαιτεί πόρους και παράγει κρίσιμα, για τα οικονομικά συμφέροντα και τις κρατικές υποθέσεις αποτελέσματα, η επιστήμη δεν μπορεί να αποκοπεί από την εξουσία, ακόμη κι αν το θελήσουν οι συντελεστές της. Ωστόσο, αν κι όλοι βρίσκονται μέσα στο λάκκο, κάποιοι μπορούν ακόμα να κοιτάζουν τ' αστέρια, να βρίσκουν καινούργιες αλήθειες και να απαντούν στους κατά καιρούς ζηλωτές της ανορθολογικής δύναμης με τα λόγια που χρησιμοποίησε ο Γαλιλαίος απέναντι σε έναν εκπρόσωπο του ιερατείου: «Η Φύση, αγαπητέ μου κύριε, γελάει με τα συντάγματα και τα διατάγματα των πριγκίπων, των αυτοκρατόρων και των μοναρχών και ούτε ένα γιώτα από τους νόμους της και τις καταστατικές εξισώσεις της δεν αλλάζει, όταν αυτοί το απαιτούν»…

από Καθημερινή

Επέμβαση της αστυνομίας και συλλήψεις στην Πολυτεχνειούπολη

Σε προσαγωγές περίπου 30 πολιτών προχώρησε η αστυνομία μέσα στην Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου γύρω στις 3 το πρωί. Είχε προηγηθεί, σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες, πάρτυ κοντά στο κτίριο της σχολής Χημικών Μηχανικών.

Σύμφωνα με την αστυνομία, στις 2.30 τα ξημερώματα της Κυριακής υπήρξε καταγγελία του πρύτανη κ. Μουτζούρη ότι σημειώνονται καταστροφές σε κτίρια κατά τη διάρκεια ενός πάρτι. Η αστυνομία επενέβη με μέλη της ομάδας Δέλτα και διμοιρία των ΜΑΤ.

Οι προσαχθέντες αφέθηκαν σταδιακά ελεύθεροι το πρωί της Κυριακής καθώς δεν προέκυψαν εις βάρος τους ενοχοποιητικά στοιχεία.

http://tvxs.gr

Έφυγε από τη ζωή ο Κώστας Αξελός

14-04-09_275322_21.jpg

Την τελευταία του πνοή άφησε, σε ηλικία 85 χρονών, ο μεγάλος Έλληνας στοχαστής και φιλόσοφος Κώστας Αξελός.

Ο Κώστας Αξελός γεννήθηκε στην Αθήνα το 1924 από αστική οικογένεια, διδάχτηκε από παιδί γαλλικά και γερμανικά, ενώ η εφηβεία σημαδεύτηκε από τα κείμενα του Ηράκλειτου, του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Εμπεδοκλή, του Μαρξ, του Νίτσε, του Ντοστογιέφσκι και ποιητών όπως του Ρεμπώ, του Ρίλκε, του Χέλντερλιν και άλλων.

Όντας δεκαεπτάμιση μόλις χρονών, εντάσσεται στην κομμουνιστική νεολαία και παρά τις διαφωνίες του, πήρε ενεργό μέρος στην Αντίσταση υποστηρίζοντας ότι «ο πραγματικός κομμουνιστής πρέπει να κρατάει στο ένα χέρι το όπλο και στο άλλο τα βιβλία του Ρίλκε». Γεγονός που τον σημάδεψε ήταν η εικονική εκτέλεση που έζησε το 1944, στα Δεκεμβριανά, στα κρατητήρια της Ασφάλειας, όπου φυλακίστηκε σε στρατόπεδο και τελικά κατάφερε να αποδράσει..

Στα τέλη του 1945, με τη βοήθεια του Οκτάβιου Μερλιέ - διευθυντή τότε του Γαλλικού Ινστιτούτου στην Αθήνα – έφυγε μαζί με τον Κ. Καστοριάδη, τον Κ. Παπαϊωάννου, τον Κ. Βυζάντιο, την Μ. Κρανάκη, τον Κ. Κουλεντιανό, τον Ν. Σβορώνο και άλλους με προορισμό το Παρίσι. Λίγο διάστημα μετά την αναχώρησή του, καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο. Το 1946 εγκατέλειψε το ΚΚΕ

Σπούδασε φιλοσοφία στη Σορβόννη όπου και δίδαξε (1962-1973). Υπήρξε αρχισυντάκτης του πρωτοποριακού τότε περιοδικού Arguments (Επιχειρήματα) από το 1956-1962, ίδρυσε και διηύθυνε την ομώνυμη φιλοσοφική σειρά στις «Εditions de Minuit» στην οποία εκδόθηκαν επίσης και τα περισσότερα από τα βιβλία του.

Στην ιστορία έμεινε η διένεξη του με τον Σαρτρ στον οποίο καταλόγιζε μη πρωτότυπη σκέψη και έκθεση παλαιότερων φιλοσοφικών ιδεών, με τον Σαρτρ από τη μεριά του να τον κατηγορεί επειδή είχε εγκαταλείψει τον κομουνισμό.

Ο Κώστας Αξελός εξέδωσε 24 βιβλία και πλήθος κειμένων (γαλλικά, ελληνικά και γερμανικά) που μεταφράστηκαν σε 16 γλώσσες.

Τον Μάρτιο του 2009 αναγορεύτηκε διδάκτωρ φιλοσοφίας από το Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και αυτή ήταν η τελευταία του επίσκεψη στην Ελλάδα.

από http://tvxs.gr

Εδώ μία συνέντευξη του στο "Κ".

Ο μύθος της χρεοκοπίας

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΛΑΣΤΙΚ

«E» 30/1

Χρεοκοπεί, λοιπόν, η Ελλάδα αβοήθητη και μόνη, αδυνατώντας να βρει δανειακά και απειλώντας να παρασύρει μαζί της και το ευρώ; Οχι, βέβαια! Οι ίδιοι οι καρχαρίες των διεθνών χρηματαγορών απέδειξαν με η στάση τους εμπράκτως ότι όλη αυτή η ενορχηστρωμένη εκστρατεία του ευρωπαϊκού και αμερικανικού Τύπου περί της δήθεν επικείμενης «χρεοκοπίας» της ελληνικής οικονομίας είναι ασύστολο ψέμα. Ενας μύθος που υπηρετεί αφενός τους κερδοσκόπους που θέλουν να μας δανείζουν ακριβότερα και αφετέρου την ΕΕ και τη Γερμανία που επιδιώκουννα ελέγχουν στενότερα την ελληνική οικονομία, όπως και την οικονομική πολιτική όλων των χωρών - μελών των «27».

Πέντε δισεκατομμύρια ευρώ ζήτησε να δανειστεί τη Δευτέρα η Ελλάδα. Είκοσι πέντε μας πρόσφεραν μέσα σε τρεις μόλις ώρες! Του σκοτωμού έτρεχαν οι επίδοξοι δανειστές να μας δώσουν τα δισεκατομμύριά τους. Το επιτόκιο 6,2% είναι σίγουρα ελκυστικό στις σημερινές συνθήκες. Σε καμιά περίπτωση όμως δεν είναι επιτόκιο με το οποίο δανείζει κανείς τα ωραία του δισεκατομμύρια για πέντε χρόνια σε μια χώρα που... χρεοκοπεί από τον Μάρτιο ως τον Ιούνιο κατά τα δημοσιεύματα!

Εγινε χαμός για να μας δανείσουν. «Οι επενδυτές όρμησαν σπρώχνοντας ο ένας τον άλλον» έγραφε στην πρώτη σελίδα της η αμερικανική «Γουόλ Στριτ Τζέρναλ». Ανάλογη περιγραφή και από τους «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς» του Λονδίνου: «Οι επενδυτές έτρεξαν σαν κοπάδι να αγοράσουν την πρώτη φετινή έκδοση ελληνικών ομολόγων» έγραψαν κι αυτοί στην πρώτη τους σελίδα. Αναμενόμενη η στάση τους. Εμπρακτη απόδειξη ότι απολύτως κανένας από αυτούς τους κύκλους δεν πιστεύει τα κατευθυνόμενα παραμύθια περί χρεοκοπίας. Και αυτοί ξέρουν, φυσικά.

Με επιτόκιο 5,5% είχε δανειστεί πέρυσι τον Ιανουάριο η Ελλάδα. Τότε που υποτίθεται ότι η ελληνική οικονομία ήταν ισχυρή. Με 6,2% δανείστηκε φέτος. Δεν ισχυριζόμαστε ότι είναι καλό επιτόκιο. Σίγουρα όμως είναι γελοιότητα να ισχυριστεί κανείς ότι η «ισχυρή οικονομία» απέχει από τη «χρεοκοπία» κατά... 0,7%! Η «ισχυρή» Ελλάδα δανείστηκε πέρυσι 66 δισεκατομμύρια ευρώ. Φέτος που «χρεοκοπεί» χρειάζεται να δανειστεί μόνο 54 δισεκατομμύρια! Δεν ισχυριζόμαστε ότι η οικονομική κατάσταση είναι ρόδινη. Εχουν όμως και οι πολιτικές και κερδοσκοπικές σκοπιμότητες και οι υπερβολές τα όριά τους πριν καταστούν γελοίες, έστω κι αν προέρχονται από το εξωτερικό.

Ποτέ δεν θα αφεθεί η Ελλάδα να χρεοκοπήσει. Δεν συμφέρει με τίποτα τη Γερμανία. Αν έπεφτε η χώρα μας, οι Αγγλοαμερικανοί κερδοσκόποι θα επιτίθεντο κατά της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας, της Ισπανίας, της Ιταλίας που βρίσκονται σε ανάλογη ή και σε χειρότερη κατάσταση από την Ελλάδα. Χρεοκοπία της Ελλάδας ισοδυναμεί με έναρξη της διαδικασίας αποδόμησης της Ευρωζώνης. Χωρίς όμως το ευρώ καταρρέει η οικονομική, άρα και η πολιτική ηγεμονία της Γερμανίας στην Ευρώπη.

Το κόστος διάσωσης της ελληνικής οικονομίας, η οποία δεν αποτελεί παρά το 3% της οικονομίας της ευρωζώνης, είναι κυριολεκτικά μηδαμινό. Εντελώς θεωρητικά μιλώντας, ακόμη και αν έπρεπε να δώσουν αποκλειστικά και μόνο οι γερμανικές τράπεζες τα υπόλοιπα 46 δισ. που θα δανειστεί φέτος η Ελλάδα, πάλι η υπόθεση θα ήταν αστεία. Οι γερμανικές τράπεζες έχουν δανείσει στην Ευρώπη 2,2 τρισεκατομμύρια ευρώ συνολικά. Από αυτά μόλις 37 δισεκατομμύρια στην Ελλάδα, ποσοστό... 1,8%, ενώ έχουν δανείσει 183 δισ. στην Ιρλανδία, 237 δισ. στην Ισπανία, 202 δισ. στην Ιταλία κ.λπ. Καθόλου δύσκολο δεν θα τους ήταν λοιπόν να δώσουν άλλα 46 δισ. στην υποτιθέμενα «απειλούμενη με χρεοκοπία» Ελλάδα για να σώσουν και αυτήν και το ευρώ.

Μας πιέζει το Βερολίνο και μας έχει μεταβάλει σε... «ευρω-πειραματόζωο», γιατί θέλει να συνετίσει τις υπόλοιπες χώρες της ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν αντίστοιχα προβλήματα. Ανέκαθεν στην ΕΟΚ και στην ΕΕ, όταν εμφανιζόταν μία κρίση, οι Γερμανοί έβγαζαν το μπλοκ επιταγών, πλήρωναν και τα προβλήματα λύνονταν. Αυτό το ξέρουν όλοι οι Ευρωπαίοι. Τώρα η Μέρκελ θέλει να περάσει το μήνυμα ότι αυτή η εποχή πέρασε. Παρόλο που λόγω του ευρώ οι Γερμανοί πάλι είναι υποχρεωμένοι να πληρώσουν στο τέλος, αυτή τη φορά βάζουν πολύ σκληρότερους πολιτικούς και οικονομικούς όρους.

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=11826&subid=2&pubid=9908906